ประสานักดูนก : ผู้มาเยือนเมื่อใบไม้ผลิ

1 ในนกจับแมลงอพยพที่มากับปรากฏการณ์ ฝนดาวตก-นกอพยพ หรือ migration fall-out คือ “นกจับแมลงดำอกสีส้ม” Mugimaki flycatcher ตั้งแต่สงกรานต์ไปจนถึงต้นเดือนพฤษภาคม จะพบนกจับแมลงตัวเข้ม คิ้วเด่น อกงามชนิดนี้นับสิบตัวในแต่ละวัน ณ แหล่งแวะพักระหว่างอพยพบนเกาะริมทะเล หรือในสวนสาธารณะ

ด้วยคิ้วขาวตัดกับตัวสีดำสนิท แต้มด้วยสีส้มของคอและอก สลับด้วยสีขาวของท้อง ทำให้นกเพศผู้โดดเด่นขึ้นมา ต่างจากนกเพศเมียที่สีจืดชืด เหมือนนกจับแมลงอพยพอีกหลายชนิดในสกุล Ficedula

แม้จะมีขนสีส้มจางๆ พอเห็นเค้าลางของชนิดคล้ายนกตัวผู้ แต่ขนสีดำแทนที่ขนสีน้ำตาล ซึ่งเกิดจากปริมาณเม็ดสีเมลานินในขนบริเวณดังกล่าวน้อยกว่านกตัวผู้ จึงเป็นหมายที่กำหนดด้วยฮอร์โมนเพศผู้ที่เน้นความฉูดฉาดโดดเด่น ยิ่งเด่น ยิ่งสมบูรณ์ ตามประสาค่านิยมของนกจับแมลง ซึ่งก็คล้ายกับมนุษย์เรา

เจ้าตัวดำอกส้มนี้ เป็นนกอพยพผ่านตัวหลักของบ้านเรา เมื่อถึงฤดูใบไม้ผลิ จะอพยพจากถิ่นอาศัยในฤดูหนาว ในภูมิภาคอุษาคเนย์ของเรา ตั้งแต่บ้านเราลงใต้ไปจนถึงประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์ผ่านบ้านเราไปถึงประเทศญี่ปุ่นและเกาหลี เพื่อไปให้ถึงถิ่นอาศัยในฤดูผสมพันธุ์ในประเทศจีน และถิ่นไซบีเรียของประเทศรัสเซีย

ดังนั้น ในประเทศญี่ปุ่น จะพบนกจับแมลงดำอกสีส้มในฤดูใบไม้ผลิ ซึ่งเป็นฤดูกาลที่ชาวนาจะเริ่มเพาะปลูกธัญพืชไว้เป็นอาหาร นักปักษีวิทยาผู้ค้นพบนกจับแมลงชนิดนี้จึงตั้งชื่อนกว่า Mugimaki เป็นภาษาญี่ปุ่นแปลว่า “ผู้หว่านข้าวสาลี” นกคงไม่ได้หว่านเอง แต่ชื่อบอกเป็นนัยว่าในประเทศญี่ปุ่น ถ้าพบเห็นนกชนิดนี้เมื่อไหร่แสดงว่าถึงเวลาเพาะปลูกกันแล้ว นับว่าเป็นสัญญาณของฤดูกาลที่เกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่าโดยไม่ต้องใช้เทคโนโลยีช่วยด้วยซ้ำ

“นกจับแมลงดำอกสีส้ม” เป็นนกขนาดเล็ก ยาวจากจงอยปากจรดปลายหาง 13 ซม.โดยประมาณ เล็กกว่านกกระจอกบ้านอีก จึงเป็นนกจับแมลงทรงจุ๋มจิ๋ม ปากนิดจมูกหน่อย ที่จะบินไล่จับแมลงกิน วนไปวนมาในพื้นที่เดิมๆ ไม่ใคร่เปลี่ยนที่นัก แต่ในช่วงอพยพผ่านนี้ โดยเฉพาะบนเกาะริมทะเล ต้นไม้บางชนิด เช่น มะขาม กระถินณรงค์ จะมีหนอน บุ้งของผีเสื้อหรือแมลงตอมดอกไม้จำนวนมาก จึงกลายเป็นอาหารชั้นดีของนกอพยพผ่าน รวมทั้งนกจับแมลงและนกคัคคูอีกด้วย

จะเห็นว่าช่วงเวลาและจังหวะของนกอพยพผ่านจะมีอาหารเกิดขึ้นมารองรับตลอดรายทาง เพียงแต่นกอพยพต้องเดินทางผ่านพ้นอุปสรรค เช่น ทะเลเปิดในอ่าวไทย บินมาให้ถึงเท่านั้นเองก็จะมีรางวัลชีวิตเพิ่มพลังให้มีแรงกำลังเดินทางต่อไปยังเป้าหมายข้างหน้าอีกหลายพันกิโลเมตรอันยาวไกล

ยิ่งนึกยิ่งควรน่าทึ่งว่านกเล็กตัวแค่นี้ยังเก่งกาจ กล้าหาญกว่าสัตว์ใหญ่กว่าหลายเท่านัก เพียงแค่ชีวิตถูกกำหนดมาแล้วด้วยสัญชาตญาณ เสมือนเป็นภารกิจที่ปฏิเสธไม่ได้ ก็ไม่อิดออดยอมอดตาย หากมีอุตสาหพยายามอย่างน่านับถือ

“หากมองย้อนมาดูตัวเรา เมื่อเผชิญอุปสรรคยากเข็ญ จะมีแรงใจหาญกล้าเช่นปักษาน้อยชนิดนี้หรือไม่หนอ.”

ข้อมูลเพิ่มเติม http://birdsofthailand.org/bird/mugimaki-flycatcher

The post ประสานักดูนก : ผู้มาเยือนเมื่อใบไม้ผลิ appeared first on มติชนออนไลน์.